Trò chuyện cùng phóng viên Báo và Phát thanh, Truyền hình Quảng Ninh, Thầy thuốc Ưu tú, bác sĩ CKII Nguyễn Bá Việt (ảnh), Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh, Phó Chủ tịch Thường trực Chi hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người tại Quảng Ninh, chia sẻ: Một người mất đi nhưng nếu hiến tạng thì ít nhất những phần cơ thể đó vẫn nối dài sự sống, cứu được nhiều người. Đặc biệt ý nghĩa khi có những tạng chỉ có thể lấy từ người chết não, không người khoẻ mạnh nào có thể cho được.

- Thưa bác sĩ, phải chăng nguồn tạng là khó khăn lớn nhất trong vấn đề ghép tạng hiện nay?

+ Đúng là như vậy. Ví dụ như ghép thận thì thận ở đâu để ghép. Từ người khoẻ mạnh hiến tặng thì cũng được nhưng như vậy sẽ làm suy giảm sức lao động của người hiến, biến một người khoẻ mạnh và một người yếu thành hai người yếu. Thêm nữa, quá trình lấy thận ghép thận vẫn có những nguy cơ, không cẩn thận còn hư hại thận, thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh. Bởi vậy, chúng tôi vẫn mong muốn có nguồn tạng chính là từ người hiến tạng chết não. 

Tạng ghép nhận chủ yếu lấy từ người chết não nhưng câu chuyện cũng không dễ dàng gì. Bởi có người hiến rồi nhưng không phải muốn lấy tạng ra ghép là được ngay. Khi đã có bệnh nhân được chẩn đoán là chết não và đã đăng ký hiến tạng để lấy tạng ghép cho bệnh nhân khác còn là cả một câu chuyện dài. 

- Cụ thể câu chuyện đó như thế nào, thưa ông?

+ Đầu tiên, với trách nhiệm và lương tâm nghề nghiệp, các bác sĩ sẽ xác định đây là trường hợp hiểm nghèo, phải tập trung điều trị với chuyên môn tốt nhất, dùng mọi nỗ lực để hồi sức cấp cứu cho bệnh nhân trước. Đến khi mọi nỗ lực điều trị không hiệu quả, không còn cơ hội cứu chữa thì mới tiến hành đánh giá chết não.

Quy trình này cũng hết sức khắt khe. Cả một hội đồng gồm rất nhiều bác sĩ, y tá, chẩn đoán hình ảnh được huy động tối đa. Hội đồng đánh giá chết não thế nào và phải đánh giá ít nhất 3 lần mới được khẳng định. Có những nước chỉ đánh giá 2 lần, riêng Việt Nam ta phải đánh giá 3 lần, quy trình hết sức khắt khe. Mỗi người một mảng, có ba nhóm cùng đánh giá, cuối cùng tổng hợp lại. Thậm chí, có khi phải lấy ý kiến chuyên gia nước ngoài. Trường hợp nam bệnh nhân chết não người Quảng Ninh vừa rồi, chúng tôi còn phải hội chẩn cả với các chuyên gia Trung Quốc. Cuối cùng, Chủ tịch Hội đồng mới đánh giá là chết não.

Để khẳng định một người chết não tất nhiên là căn cứ vào chuyên môn nhưng còn liên quan đến yếu tố tâm linh nữa. Đó là mạng sống của một con người chứ đâu phải cứ chăm chăm vào việc hiến tạng. Chỉ đến khi có kết luận cuối cùng là bệnh nhân đã chết não thì bộ phận tư vấn mới vào cuộc để vận động gia đình xem có hiến tạng hay không. 

- Thưa bác sĩ, khi gia đình người bệnh chết não đã đồng ý hiến tạng rồi thì quy trình ghép tạng sẽ diễn ra như thế nào?

+ Ghép tạng từ bệnh nhân chết não rất khác với ghép tạng từ người cho sống. Bệnh nhân chết não là dạng mổ cấp cứu. Các bác sĩ không biết trước, không được chuẩn bị trước, không được báo trước. Vì vậy, mọi việc phải hết sức khẩn trương. Xe cứu thương lúc nào cũng sẵn sàng chạy lên Bệnh viện Việt Đức để phối hợp và xin hỗ trợ.

Các bác sĩ sẽ lấy máu bệnh nhân để xét nghiệm HLA, là một phương pháp y học giúp xác định các kháng nguyên bạch cầu người (Human Leukocyte Antigen) trên bề mặt tế bào. Xét nghiệm này đóng vai trò quan trọng trong ghép tạng, chẩn đoán bệnh tự miễn và đánh giá nguy cơ mắc các bệnh lý di truyền. Sau khi xét nghiệm xong bắt đầu mới tra tất cả những bệnh nhân trong danh sách chung của cả nước. Những bệnh nhân chờ được ghép có tên trong danh sách sẵn rồi. Họ cũng đã làm xét nghiệm chờ sẵn, cuối cùng phù hợp với ai nhất thì sẽ được ghép cho người đấy để an toàn nhất cho tạng được ghép. 

- Có câu chuyện ưu tiên ghép cho người cùng địa phương để đảm bảo đỡ mất thời gian chuyển tạng đi không, thưa ông?

+ Danh sách những người được chỉ định ghép tạng đăng ký ghép ngày càng dài thêm. Danh sách này do Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia quản lý. Vì vậy, không có câu chuyện ưu tiên được ghép theo vùng miền, địa phương, dù cho người chết não hiến tạng là người của địa phương đó. 

Chuyện bệnh nhân nữ ở Quảng Ninh vừa được ghép thận từ một người hiến trong tỉnh là do sự hoà hợp của thận hiến với người ghép. Và hơn nữa, người được ghép là người đã đăng ký sớm hơn so với những trường hợp còn lại. Ở đây hoàn toàn không có chuyện thân quen hay ưu tiên cho ai. Cũng không cứ là người hiến ở Quảng Ninh thì phải ưu tiên ghép cho người Quảng Ninh trước. Chỉ có một ưu tiên đầu tiên là ghép cho bệnh nhân phù hợp nhất. Sau đó mới đến thứ tự thời gian đăng ký lâu nhất, thứ ba bắt đầu mới đến địa phương, tức là Quảng Ninh phải lựa chọn Quảng Ninh. Ưu tiên đầu tiên phải là phù hợp nhất để đảm bảo hiệu quả của việc ghép tạng.

Tập thể ê kíp y bác sĩ dành một phút tri ân người hiến tạng chết não trước khi tiến hành lấy tạng. 

- Khi đã tìm được người phù hợp nhất thì quá trình lấy tạng và ghép tạng sẽ diễn ra như thế nào?

+ Như trường hợp một bệnh nhân nam chết não người Quảng Ninh vừa qua, để lấy tạng và ghép tạng hiệu quả, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh đã phối hợp với Bệnh viện Việt Đức (Hà Nội) huy động tối đa nhân lực, thiết lập 5 phòng mổ liên hoàn. Chúng tôi đã huy động tối đa 46 bác sĩ, nhân viên có chuyên môn hồi sức tích cực, gây mê, phẫu thuật tiết niệu, thận - lọc máu, chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm…

Tất cả đều luôn trong trạng thái sẵn sàng cao nhất, đảm bảo điều kiện tối ưu cho ca lấy đa tạng và 2 ca ghép thận đồng thời. Ở đây, chúng tôi không chỉ thực hiện những ca mổ, mà là nỗ lực để hoàn thành phó thác của gia đình, nối dài hành trình sự sống của người hiến tạng, thực hiện tâm nguyện của người hiến tạng và gia đình người hiến tạng là trao cơ hội sống cho những mảnh đời không may khác.

- Vậy sau kỹ thuật ghép thận thì chắc chắn mình sẽ tính đến việc ghép những tạng khác?

+ Thực ra trong các tạng, ghép thận là dễ nhất. Khi mà chúng tôi đã ghép thận một cách thường quy rồi thì sẽ tiến hành kỹ thuật ghép cho các tạng khác. Ở đây chúng tôi đã tiến hành nhiều kỹ thuật khó, phức tạp rồi. Mổ tim cũng đã làm rồi nên chúng tôi tin chắc rằng sẽ ghép được những tạng khác.

Một ca ghép thận được thực hiện tại Quảng Ninh. 

- Hiện nay, có những khó khăn nào đang đặt ra trong việc vận động hiến mô tạng trên địa bàn tỉnh, thưa ông?

+ Nhận thức của người dân về việc hiến tạng vẫn cần tiếp tục có sự chuyển biến. Từ năm 2024 đến nay, Chi hội Vận động hiến mô tạng cơ thể người tỉnh Quảng Ninh đã được thành lập, do một Phó Giám đốc Sở Y tế làm Chủ tịch. Chi hội đã phối hợp với các đơn vị y tế cùng các địa phương, ban ngành, đoàn thể trong tỉnh tổ chức nhiều buổi phát động đăng ký hiến tặng mô, tạng. Chúng tôi cũng thành lập tổ tư vấn hiến mô tạng gồm những người được đào tạo chuyên sâu, có những kỹ năng về cả tâm lý nữa để tiếp cận vận động gia đình có người chết não.

Việc hiến chỉ một tạng thôi đã vô cùng quý giá rồi. Nhưng không phải gia đình nào cũng dễ dàng đồng ý hiến tạng. Đăng ký hiến tạng là những nghĩa cử nhân văn cao đẹp, tuy nhiên cũng cần tiếp tục thay đổi nhận thức của người dân. Chúng tôi mong muốn rồi đây đăng ký hiến tạng cũng được làm rộng khắp như hiến máu hiện nay. Và cần thiết cũng nên luật hoá vấn đề hiến tạng như một số nước trên thế giới. 

Có những quốc gia làm rất tốt chúng ta cũng nên tham khảo. Tôi ví dụ ở bên Trung Quốc, tôi đi sang Quảng Tây, có Bệnh viện số 2 có lượng bệnh nhân đăng ký hiến tạng lớn nhất Trung Quốc. Có một huyện ở Quảng Tây có đến 30% dân số đồng ý hiến tạng. Điều đó chứng tỏ rằng họ đã làm công tác tuyên truyền, vận động cực kỳ hiệu quả. Việc luật hoá, quy định chặt chẽ vấn đề hiến tạng cũng sẽ hạn chế tình trạng mua bán tạng, bắt cóc người lấy tạng như đã từng xảy ra trước đây. Khi nhận thức của người dân được nâng cao thì những hành vi phạm tội này khó mà thực hiện được.

Bác sĩ CKII Nguyễn Bá Việt tặng hoa các bệnh nhân ghép thận được xuất viện.

- Với vai trò là Phó Chủ tịch Thường trực Chi hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người tại Quảng Ninh, ông muốn chia sẻ điều gì với gia đình của những người hiến tạng?

+ Chúng tôi trân trọng và biết ơn sâu sắc nghĩa cử cao đẹp của người hiến tạng và gia đình. Họ đã vượt qua nỗi đau riêng để trao cơ hội sống cho nhiều người khác, thắp lên niềm hy vọng mới cho hàng trăm người bệnh suy tạng khác đang chờ đợi cơ hội được hồi sinh. Một sự hy sinh thầm lặng nhưng vô cùng thiêng liêng, lan tỏa tinh thần nhân văn sâu sắc trong cộng đồng. Đây cũng chính là động lực để Bệnh viện tiếp tục triển khai thường quy kỹ thuật ghép thận, tiến tới ghép đa tạng, từng bước khẳng định dấu ấn của Quảng Ninh trên bản đồ ghép tạng của cả nước.

- Cảm ơn bác sĩ về cuộc trò chuyện này!