Rối loạn nuốt là vấn đề thường gặp ở người bệnh sau đột quỵ não do suy yếu hoặc mất kiểm soát thần kinh đối với khoang miệng, hầu họng, thực quản. Tình trạng này có thể gây ra những rối loạn phức tạp, các biến chứng nặng nề như: viêm phổi, hít sặc..., gây ảnh hưởng đến kết quả điều trị chung và chất lượng cuộc sống người bệnh. Phục hồi chức năng nuốt và kiểm soát những biến chứng do rối loạn nuốt gây ra đóng vai trò quan trọng trong điều trị đột quỵ não. Đây là một phương pháp can thiệp an toàn, đem lại hiệu quả cao cho người bệnh, không chỉ giúp ngăn ngừa các biến chứng viêm phổi hít mà còn giúp giảm nguy cơ suy dinh dưỡng, mất nước và rối loạn điện giải, giảm thời gian nằm viện và tỉ lệ tử vong.

Bệnh nhân mới đây được điều trị bằng phương pháp này là bà Trương Thị S. (95 tuổi) ở xã Vũ Oai, TP Hạ Long, chẩn đoán ban đầu là nhồi máu não bán cầu trái do tắc đoạn M1/Rung nhĩ biến chứng liệt nửa người phải kèm theo rối loạn nuốt. Các bác sĩ lâm sàng đánh giá, bệnh nhân S. phải ăn uống hoàn toàn qua sonde dạ dày, các chức năng sinh hoạt hàng ngày phụ thuộc người chăm sóc. Sau khi hội chẩn với khoa Phục hồi chức năng, bệnh nhân được chuyển khoa để thực hiện các bài tập phục hồi nhằm cải thiện chức năng nuốt.

Ê kíp điều trị chuyên sâu về phục hồi chức năng nuốt do bác sĩ CKI Vũ Thị Hương Giang, Trưởng khoa cùng các cộng sự đã tích cực dùng các bài tập làm mạnh cơ vùng miệng lưỡi, cơ vùng cổ, kích thích xúc giác, vị giác, nhằm kiểm soát cơ thanh quản, làm sạch hầu họng và giảm tồn đọng, khôi phục lại khả năng kiểm soát và tống xuất viên thức ăn ở miệng, hầu và thực quản. Trong quá trình tập phục hồi, các bác sĩ, kỹ thuật viên thực hiện theo dõi sát các bữa ăn trong ngày của người bệnh để lượng giá, đồng thời có sự điều chỉnh phù hợp với các bài tập nuốt.

Cùng với đó, bệnh nhân S. được hướng dẫn ăn uống kết hợp với chất làm đặc kết cấu đồ ăn để giúp quá trình ăn uống diễn ra an toàn và hiệu quả hơn. Nhờ sự tích cực của các y bác sĩ và sự phối hợp tốt của người bệnh, sau 20 ngày điều trị, bệnh nhân đã được rút sonde dạ dày, được ăn uống bình thường qua đường miệng.

Phấn khởi khi được thấy người nhà mình được ăn uống bình thường, con gái bệnh nhân S. xúc động chia sẻ: “Khi mẹ tôi bị bênh phải ăn uống qua sonde, gia đình rất lo lắng vì việc chăm sóc sẽ rất vất vả và bất tiện nhất là khi ra viện. Được sự chăm sóc tận tình của các y bác sỹ khoa Phục hồi chức năng, mẹ tôi đến nay đã rút sonde dạ dày, ăn uống được bình thường. Gia đình vô cùng cảm ơn các y bác sĩ, thực sự yên tâm khi được khám và điều trị tại đây”.

Bệnh nhân đột quỵ não bị rối loạn nuốt được tập phục hồi chức năng, đến nay đã có thể ăn nuốt bình thường.

Trung bình mỗi tháng, khoa có khoảng từ 3 – 6 ca đột quỵ não có biến chứng rối loạn nuốt được tập phục hồi chức năng nuốt. Bác sĩ CKI Vũ Thị Hương Giang, Trưởng khoa Phục hồi chức năng, cho biết: “Trường hợp của bệnh nhân S. có tổn thương nhồi máu não diện rộng, bệnh nền nhiều, tuổi cao có biến chứng rối loạn nuốt nặng và liệt nửa người phải. Trước đây, các trường hợp này đều phải ăn uống hoàn toàn qua sonde lâu dài, thậm chí có thể biến chứng viêm phổi, hít sặc, suy dinh dưỡng, ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý người bệnh.

Tại khoa PHCN, bệnh nhân đột quỵ sau khi được lượng giá, chúng tôi đã triển khai các bài tập phục hồi chức năng nuốt kết hợp thay đổi chất làm đặc thức ăn, đồng thời phối hợp với việc tập vận động để cải thiện chức năng của bên liệt. Với việc triển khai các bài tập phục hồi chức năng nuốt, những bệnh nhân sau đột quỵ não sau khoảng 2-3 tuần sẽ cải thiện chức năng, ăn uống được bằng đường miệng thay vì ống sonde, qua đó cải thiện chất lượng cuộc sống, góp phần giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội”.

Can thiệp sớm phục hồi chức năng nuốt là một phương pháp can thiệp không xâm lấn an toàn và đem lại hiệu quả cao cho người bệnh giúp ngăn ngừa các biến chứng viêm phổi hít, giảm nguy cơ suy dinh dưỡng, mất nước và rối loạn điện giải, giảm thời gian nằm viện và tỉ lệ tử vong. Vì vậy, các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh khuyến cáo tầm quan trọng của việc phục hồi chức năng nuốt ở người bệnh đột quỵ não cần được can thiệp càng sớm càng tốt để góp phần nâng cao chất lượng điều trị./.

Bác sĩ Lê Tùng, Khoa Phục hồi chức năng